Қазақстанда мал көп. Қазақстан бойынша, 85,6 миллион бас шығады екен. Бірақ сонымен қатар ет бағасы да қымбаттауда. Неліктен?
Оған ауыл шаруашылығына бөлінген субсидияның қолжетімсіздігі мен жүйелі қателіктер себеп деп есептейді ауылшаруашылық қожалықтары. Ал қарапайым халық алып-сатумен айналысып, жемқорлық жайлап кетті.
Bizmedia.kz тілшісі 2021 жылдың соңында Қазақстан Республикасындағы ірі қара мал басы 8,2 млн басты құратынын, 2020 жылдың желтоқсан айымен салыстырғанда 4,3%-ке артық екенін анықтап, ары қарай дамытуды жөн көрді. Оның ішінде 4,2 млн бас сиыр болды, бір жыл ішінде олардың саны 5,8%-ке өсті.
Қой саны 4,7%-ке өсіп, 18,6 миллион басты құрады. Мал басының өсу көрсеткіші: жылқы – 11,3%-ке немесе 3,5 млн басқа жетті, түйе – 7,1%-ке не 243,4 мың басқа дейін, және құс – 10,7%-ке немесе 47,8 млн басқа дейін жеткендігін хабарлады Ranking.kz ақпараттық порталы.
Әрине, ешкі саны – 1,1%-ке/2,3 млн басқа және шошқа саны – 5,4%-ке/775,3 мың басқа дейін төмендеп кеткендігі де анықталды. Дегенмен, негізгі санаттағы мал басының өскеніне қарамастан, ет пен құс етінің бағасы өсуде. Осылайша, 2022 жылдың қаңтар айының қорытындысы бойынша сектордағы бағаның өсуі жылына 8,6%-ті құрап отыр.
Қаңтар айындағы бағалар: Неге ет қымбаттап бара жатыр?
2022 жылдың қаңтар айының қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасында сүйекті сиыр етінің сауда орталығындағы бағасын есептегенде, орта келісі 2236 теңгеге, қой етінің орта келісі 2418 теңгеге, ал жылқы етінің орта келісі 2603 теңгеге дейін қымбаттады. 6 ай қатарынан 1000 теңгеден асып жатқан тауықтың бағасы қаңтар айының соңында орта келісі 1075 теңгені құраса, шошқа еті 1855 теңгеге көтерілді. Толығырақ: Energyprom.kz
Қазақстан Республикасы қалаларының ішінде ет пен құс етінің ең жоғары бағасы Алматы мен Нұр-Сұлтан қалаларында екен. Елордада ең қымбат өнім – сиыр еті (2506 теңге) екен, қой еті – 2987 теңге, жылқы еті – 3015 теңге және тауық еті – 1208 теңге. Ал Алматы қаласындағы еттің жоғарғы бағасы шамамен 1,5-2%-ке төмен. Сиыр еті – 2325 теңге, қой еті – 2920 теңге, шошқа еті – 2060 теңге және жылқы еті – 2939 теңге. Осыдан кейін орынды сұрақ туындайды: баға әрі қарай көтеріле берсе, арты не болмақ?
Жалпы, 2021 жылдың қорытындысы бойынша ет пен құс етінің бағасы 2020 жылғы қаңтар-желтоқсан айының көрсеткіштерімен салыстырғанда 8,6%-ке өсті. Еске сала кетелік, бір жыл бұрын сектордағы бағаның өсуі 12,7% нәтиже берген болатын.
Өткен жылы Маңғыстау ауданында ет пен құс етінің бағасы бірден 14%-ке өскен болатын. Күрделі өсім Шымкентте және Түркістан облысында да байқалды – тиісінше 11,8% және 11,3% дейін жетті.
Алматы мен Нұр-Сұлтанда ет пен құс етінің бағасы тиісінше 8%-ке және 8,2%-ке қымбаттады. Тек Қызылорда қаласында – 5,4%-ке өсіп, ең төмен көрсеткішке ие болды, Солтүстік Қазақстанда – 5,6%, Қостанай облысында 5,9%-ке өсті.
Жауап: Ет неге қымбаттауда?
Қазақстан малшылары қауымдастығының басқарма төрағасы Ж.Дайрабаевтың айтуынша, бағаның көтерілуіне субсидияның жеткіліксіздігі және қымбат несиелер мен ауыл шаруашылығы техникаларының ескіргені себеп болып отыр. Бөлінген субсидияларды негізінен ірі ауылшаруашылық кәсіпорындарына таратып отырады, соның кесірінен шағын шаруа қожалықтары зардап шегуде.
Ескерту: бұл ретте, директордың айтуы бойынша ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында ірі қара малдың небәрі 9,4%, ал сиыр саны одан да аз, бар болғаны 7% құрайды. Жылқы мен қой саны да 6,6%, 5,7%-ке азайғанын мәлімдеді. Бірақ ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында құс етінің үлесі айтарлықтай – 73,5%-ке жетеді, тауықтың құны да жылдан жылға өсіп келе жатыр.
QOLDAU Digital Business Platform жүйесі субсидия алуға берілген өтінімдерінің электрондық тізілімі жыл сайын артып, субсидиялар көлемі 3-тен 11 АЕК-ке дейін өсті. Қазірдің өзінде 11 АЕК субсидияға 1 млн. теңге бөлінеді екен.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың сыбайлас жемқорлықпен күрес кеңесінің отырысында ауылшаруашылық саласында заңбұзушылықтар жетерлік екенін айтты. Мәселен, еліміздің кейбір өңірлерінде шаруа қожалықтарына субсидия ретінде шынайы бағасынан қарағанда 2 есеге қымбат бағамен күн батареялары берілді.
Агроөнеркәсіптік кешендегі сыбайлас жемқорлықтың жоғары деңгейі және Ауылшаруашылық министрлігі жұмысындағы оқиғалары Қазақстан Республикасында мал шаруашылығын дамытуға үлкен кедергілер тудырып отырады, бұл елдегі ет өнімдерінің өзіндік құнына да, оның сапасына да, азық-түлік қауіпсіздігіне де теріс әсер етеді. Мәселен, өткен жазда Маңғыстау мен Қызылорда облыстарында құрғақшылық салдарынан 2 мыңға жуық мал қырылып қалды.
Ауылшаруашылық министрлігі құрғақшылық күтілгенін, бірақ жағдайдың өршитінін күтпегенін мойындады. Сонымен қатар, сыбайлас жемқорлық мәселесіне арналған кеңесте президент Қасым-Жомарт Тоқаев жайылымдық жерлерді суаруға бөлінген 80 миллиард теңгенің жартысы басқа мақсаттарға жұмсалғанын айтты.
Мал шығыны
Қазақстан Республикасы Ұлттық статистика бюросының мәліметі бойынша, 2021 жылдың қаңтар-желтоқсан айларында ешкі өлімі – 2020 жылмен салыстырғанда 39%-ке, 1,8 мың басты құрапты. Қойдың өлуі – 23,3%-ке, 43,3 мың басқа дейін, ал Ірі қара малдың шығыны 18 мың басты құрады, бұл 2020 жылмен салыстырғанда 1,5%-ке артық. Яғни, бұл айтарлықтай үлкен шығын. Жылқы өлімі – 15,8%-ке өсіп, 4,6 мың басқа, түйе – 5,3%-ке артып, 801 басқа жетіп отыр. Халық не істерін білмей, дал болып отыр. Есесіне, шошқа өлімі – 13,5%-ке, 41,4 мың басқа дейін төмендеген екен.
Сіз жаңалықтар туралы не ойлайсыз