Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының директоры Зиябек Қабылдинов қазақтың соңғы ханы Кенесарының бас сүйегі табылғанын әлеуметтік желіде жазған болатын, деп хабарлайды Qazaqpress.
«Сүйінші! Кенесары ханның бас сүйегі табылды. Мені Ұлы ханның бас сүйегін елге қайтару туралы эксперттік комиссия құрамына қосты.
Бүгін біздің Ұлттық тарихымыздың жаңа кезеңі басталады. Бүгін біздің Қазақстан мен Ресей арасындағы әріптестік (достық) қарым-қатынасымыздың тіпті, бөлек кезеңі басталады.
Ресей Мәдениет министрлігі тарапынан Кенесары ханның бас сүйегін Қазақстанға қайтару жөніндегі ресейлік эксперттік құрамға шақырту алдым және өз келісімімді бердім. Өйткені, Кенесары ханның бас сүйегі табылды.
Дәл қазір Ханның бас сүйегінің қайдан табылғаны немесе қазір қайда тұрғаны туралы егжей-тегжейлі айта алмаймын. Бұл жерде дипломатиялық формалды мәселелер бар. Ал Ұлы ханның бас сүйегін Қазақстанға қайтару туралы бастама Ресей билігінің жоғары лауазымды тұлғалары тарапынан болғаны анық», – деп жазды тарихшы.
Алайда, бас сүйектің Кенесары хандікі екеніне шүбә келтірушілер де аз емес.
Айта кетсек, бас сүйекті Омбыда өз көзімен соңғы көргендердің бірі жазушы Сергей Марковтың жазуына қарағанда, бас сүйектің бір маңызды ерекшелігі бар екен. 2014 жылы Омбы облысының мұрағатынан табылған бір парақ құжатта бірқатар маңызды мәліметпен бірге «бүлікші сұлтан Кенесары Қасымұлының уақыт өте сарғайған, маңдай тұсына патшалықтың мөрі басылған бас сүйегі сақталғаны» ойып жазылған еді.
«Әлі де сенімсіздік бар – олар бізге оралғалы отырған Кенесары ханның бас сүйегі ме? Менің ойымша, біз мұқият сараптама жасауымыз керек, ДНҚ немесе басқа әдістер арқылы бұл оның бас сүйегі ме, жоқ па екенін анықтайтын шетелдік зерттеушілерді шақыру керек. Сондықтан, қуануға әлі ерте. Бұл оның бас сүйегі екеніне толық сенімді болуымыз керек», – дейді саясаткер Дос Көшім.
«Бас сүйек жеткізілген кезде оны мұражайда көрсетпеу керек деп ойлаймын. Біз денені және басын жерлеуіміз керек, бас сүйек витринада тұрмауы қажет. Бұл – біздің тарих алдындағы борышымыз. Кенесары ханның Қырғызстанда қалған мәйіті табылған-табылмағандығы туралы әлі де айтылып жүр. Бірақ мен нақты айта аламын – бас денемен бірге болуы керек. Бұл ежелден бері жалғасып келеді. Соңғы қазақ ханының басы денеден бөлек тұруының өзі, меніңше, бәрімізді мазалайды», – деп түйіндейді саясаткер.
Қазір ғалымдар арасында Кенесарының бас сүйегі қатысты пікір екі бағытта. Алғашқы топ «бірден жерлеу керек» дейді. Ал екінші топ «сүйек – халық қазынасы, ол алдағы уақытта да зерттеу нысанасына айналу керек» дейді.
Жерлеу үшін де, сүйекті зерттеу үшін де қаражат керек. Ол қаржы қазіргі киын экономикалық жағдайда табылады ма? Жерлеу шығыны – 500 млн.теңге көлемінде. Оның ішіне палеогенетиқалық ДНҚ анализы, жерлеу жұмыстарын ұйымдастыру және жер қойнына тапсырғанша сақтайтын саркофог кіреді.
Хан Кененің бас сүйегін елге қайтару туралы сөз Қазақстан Тәуелсіздігін алған алғашқы жылдардан бері айтылып келеді. Түрлі мінберлерден, түрлі лауазым иелелі, тарихшылар мен зиялы қауым өкілдері, саясаткерлер және қазақ халқы: «Қазақтың соңғы ханы – Кенесарының бас сүйегін елге әкелмей толайым той болмайды», – деп айтып келді.
Сонымен, Ұлы Ханның бас сүйегі мен жеке заттары (мылтығы, дулығасы және т.б) Қазақстанға оралуына бірнеше апта немесе бірнеше ай ғана қалды. Ханның бас сүйегі елге әкелінетін болса, Тәуелсіздіктің туы желбірей түсіп, мемлекет құрушы қазақ халқының рухы көтерілер еді! Кенесары ханның тағдыры қазақ тарихынан еш уақытта бөлінбейді. Ендеше, сол күнді асыға күтейік…
Сіз жаңалықтар туралы не ойлайсыз