Көз алдыңызға шеру күндерінде көшеде тұрғандай бір сәт елестетіңізші, жан-жағыңызда ашулы адамдар көп. Айналаңызда түрлі жарақаттарымен адамдарды сүйреп алып кетіп жатыр. Жақын жерде оқтар ысқырып, автоматтың дыбыстары естіледі. Кенет «Соқпа!» деген жаны шыққан адамның айқайы естілді. Бұрылып қалып едіңіз, әскери киім киген жартылай өлі адамды көрдіңіз. Сосын тағы біреу: «Өлтір!» деп айғайлайды.
Өкінішке қарай, бұл сұмдықтың бәрі Алматы көшелерінде орын алды. Алайда бүгін ресми қорытындылар мен көрсеткіштерді, ұрлық санын, саясаттанушылардың пікірлері туралы айтпаймыз. Біз, Bizmedia.kz ұжымы, бейбіт шеруге қатысамын деп, опық жеген бір қарапайым адамның басынан өткен оқиғаны әңгімелеп бергіміз келеді.
Әңгімелеушінің өтініші бойынша аты-жөнін жасырып қойдық. Сондықтан Сұлтан деген лақап атпен таныстырдық. Ал енді Сұлтанға оралайық.
Наразылықтар толқынының басталуы
Кейіпкеріміз шеруге кездейсоқ келген жоқ. 4 қаңтарға қараған түні оған өте жақсы досы қоңырау шалды.
«Қалада митинг өтіп жатыр. Жаңа ғана полицияға тап болдық», – деді бір танысы. Ертеңгі күні Сұлтаннан оларға қолдау көрсетуді өтінді. Өйткені – ол патриот. Ал мен шерулерде бұрын да болғанмын.
«Мен оған таңертең «хабарласатынымды» айттым. Оянсам, көршім шақырды. Ол мен митингке бармаймын ба деп сұрады. Мен: «Иә, әрине, барамын» деп жауап бердім. Осылайша мен бұл оқиғалардың бел ортасында қалдым. Айтпақшы, бұл менің бірінші митингім емес, бұған дейін тағы үшеуінде болдым», – деп бастады әңгімесін кейіпкеріміз.
5 қаңтар күні Сұлтан таңертең Төле би-Наурызбай батыр көшелерінің қиылысына жеткен болатын. Көршісі және досымен бірге бір танысы жеткізіп салыпты. Ал Сейфуллин көшесіне әрі қарай жаяу барды.
«Адамдар көп болды. Ал жолда полиция қоршауын кездестірдік. Бірақ бізді өткізбеді. Олар газбен уландыратын граната лақтыра бастады. Әрі қарай бару үшін оларға 3-4 рет жақындағымыз келді, бірақ келе алмадық. Көбі көздерін ауыртты, тыныс алу мүмкін емес еді. Осылайша біз бір сағаттай тұрдық», – деп әңгімесін жалғастырды кейіпкеріміз.
Артынша адамдардың жанынан әскери көліктер өте бастады. Ал кейбір агрессивті адамдар оларға тас лақтыра бастады. Бірақ неліктен олар бұзақылық жасағанын Сұлтан түсінбеді.
«Тас лақтырған халық ашулы болды. Мен олардың қолдарында сойылдарды көрдім. Бірақ оқ атылғанын көрмедім. Сол кезде мен кейбіреулердің «соққылап» жатқанын байқадым. Бәлкім, «олардың рухы көтерілген шығар», – деп есіне алды сол күнді.
Ал қала орталығында не болды?
Жалпылағанда, шерушілер осыншама қалың топпен Сейфуллинге де жетіп еді, көп ұзамай Әуезов көшесінен келе жатқан бір үлкен топ адамды көрді.
«Ол жерде адамдар көп болды. Оған қоса «Алғашқы» Алматының бойымен де жаяу келе жатқандар болды. Біз бір үлкен топқа бірігіп, қала орталығына қарай бет алдық және сол жерде олар алғашқы қорқынышты жайттерді көрді», – деп Сұлтан бізбен бөлісті.
Әңгіме кейіпкері сол жерде өртеніп кеткен автозакты, қираған прокуратура ғимаратын, сынған көліктерді көргендерін айтты. Тротуарда болса кейбір құжаттар жанып жатыпты.
«Содан соң бір де бір қоршауларды, полицияны немесе әскерилерді кездестірмедік. Ал адамдар жан-жақтан қосыла берді. Менің ойымша, біз соның өзінде де шамамен 10 мыңдай едік немесе одан да көп. Сөйтіп, қалалық әкімдікке жеттік», – деді ол.
Сонымен қатар Жаңа алаңда бір жағынан жүрек қақтырарлық, екінші жағынан қорқынышты оқиғалар басталды. Әкімдіктің ғимараты өртке оранды.
«Менің көз алдымда екі жаралы адамды бір жерге сүйреп апарды. Біреу резиденцияға барамыз деп айғайлады. Адамдар қоршауды бұзып үлгерді. Тұрақты атыс болды. Сосын қалың топтың арасынан бір-екі соққыға жығылған сарбазды алып бара жатқанын көрдім. Біреу киім ауыстыруға көмектесті, біреу ұрмаңдар деп айғайлады. Бірақ ұрып-соғуды немесе өлтіруді де қалайтындар болды. Ондай да қатыгез адамдар аз еместін», – деп жалғастырды Сұлтан.
Наразылықтар кезінде резиденциядағы оқиға
Әкімдік маңында біраз тұрған кейіпкеріміз көзді ашып, жұмғанша достарынан көзі айырылып қалды. Кейіпкеріміз оларды шақырған еді жәнн достары резиденцияның жанында екенін айтқаннан кейін кейіпкеріміз достарына қарай асықты.
«Мен сол жерге келгенде бірден айналаға көз тігіп, полицияны немесе әскерилерді іздей бастадым. Бірақ ешкімді көрмедім. Дегенмен таяқтары, сойылдары, дулығалары, қалқандары, сауыттары бар ашулы топты көрдім», – деді Сұлтан.
Бір кезде ол шетелдіктердің біреуін көрді ме екен немесе өзіне бейтаныс тілді естіді ме екені қызық болды. Міне, оның айтқаны.
«Резиденцияның жанында мен ешбір шетелдікті көрмедім. Шынымды айтсам, өзіміздің қазақтарды ғана көрдім. Мен де әңгімені естімедім. Мүмкін олар бір жерде болған шығар, бірақ ол кезде мен оларды кездестірмедім», – деп жауап берді әңгімелеушіміз.
Өлім
Содан кейін кейбір адамдар резиденцияға шабуыл жасамақ болды. Бірақ барлық талпыныстары сәтсіз аяқталды. Кейбіреулері тіпті жараланған да болатын, оларға жедел жәрдем келді. Мемлекеттік нөмірі жоқ көліктер де кіріп, жаралыларды алып кетті.
«Содан кейін менің қасымда бір адамды басынан немесе мойнынан атып түсірді. Өліп кеткен көрінді. Осыдан кейін, шынымды айтсам, қорқып кеттім. Мен жерде дулығаны көріп, киіп алдым. Сосын оқ өтпейтін жилет тауып алып, оны да кидім. Қалқанды алып, ол жерден қаша бастадым», – деп Сұлтан бізбен бөлісті.
Оның айтуынша, резиденциядан алыстаған сайын айнала қауіпсіз бола бастады. Ал жақында алынған дулыға, қалқан мен сауытты біреудің қолына ұстата салды.
«Жүріп келе жатып, Дикий Арманның келіп қалғанын көрдім. Оның қасына бір топ адам жиналды. Мен жақындамадым. Кенет біреу: «Ол Назарбаевтың адамы, оны «сөндіру» керек» деп айқайлады. Осы сөздерден кейін, 5 минут шамасында ол бір жерде жоғалып кетті», – деді кейіпкеріміз.
Заңсыздықтар мен аласапыран
Бұл кезде кешкі сағат 6-7 еді және ақыры Сұлтанға бейбіт митингілердің аяқталып қалғаны белгілі болды. Ашық тәртіпсіздіктер басталды. Бұл туралы барлық қолжетімді жаңалықтар айтып қойған.
«Себебі сол уақытқа дейін олардың резиденцияға 3 рет шабуыл жасамақ болғанын көрдім, жаралыларды топ-топ болып алып шықты. Өлген адамдар да болды. Адамдар да әскерилермен оқ жаудырды», – деді ол.
Ал Республика алаңына жақындағанда үлкен көліктің қасында бір топ адам тұрды. Қазір қару әкелеміз деді. Олар ешкімнің кетпеуін өтінді. Сондай-ақ, сұлтанның айтуы бойынша «сақалдылар» да болған. Бірақ олар сабырлы болды.
«Қазір қару алып келеді деп естідім, үрейлене бастадым. Мен денім бүтін болған кезде ол жерден кету керек екенін түсіндім үйге оралу үшін. Мен көршімді мен достарымды шақырып, олармен кездестім. Қару-жарақ әкелінгенін, резиденцияға шабуыл басталғанын естідім. Осы кезде, айтпақшы, Мон Амиді тонау басталды», – деді кейіпкер.
Сұлтанның пайымдауынша, сол кезде көптеген бейбіт наразылық білдірушілер үйлеріне тараған көрінеді. Тек мінезі шатақ жастар қалды. Оның ойынша, олардың арасында ішімдік ішіп, «шегіп алғандар да» болған.
Таныс пен көрші
Аласапыран басталғанда, Сұлтан ақыры ол жерден кетуге шешім қабылдады. Ол досына қоңырау шалып, оны үйіне апаруын өтінді. Ол Достық даңғылында қауіпсіз болғандықтан сол жақтан алып кететінін айтты. Сол жаққа бара жатып, ол көршісін де жоғалтып алды.
«Мен уәделескен орынға келдім. Бірақ ол жерде ешкім жоқ еді. Досыма қоңырау шалып едім, ол жауап бермеді. Тек кейін ғана, оған оқ атылғаны белгілі болды. Аяғы жараланған болып шықты, оқ аяғын тесіп өтіпті. Ол ауруханаға жеткізілді. Көршім де зардап шекті. Қолына атыпты және оқ тесіп өтті», – деді Сұлтан.
Сонда кейіпкеріміз басқа досына телефон соғып, үйіне жете алды. Айтпақшы, Сұлтан күндіз нақты талапты естімегенін айтады. Бүкіл ел басшылығының отставкаға кетуі мен Назарбаевқа айқайлау сияқты бірдеңе болды.
Шерулерден кейінгі қауесет
Сол митингілер мен тәртіпсіздіктерден кейін неше түрлі өсек-аяңдар тарады, тіпті кейбір агрессивті топтар қарапайым халықтың көліктерін тартып алды деген хабар да болды.
«Шынымды айтсам, мұндайды ешқашан көрген емеспін. Бірақ мен басқа нәрсе естідім. Әкімдіктің қасында болғанымда бір жігіт жаралыларға көмектесу үшін жедел жәрдем көлігін тоқтатқылары келетінін айтты. Бірақ олар мұны істегенде ішінде дәрігерлерді емес, қаруларды, патрондарды, гранаталарды көрді. Әскерге апарып жатқан сияқты», – деп бөлісті Сұлтан.
Молотов коктейльдері туралы да қауесет тарады. Бірақ мұны Сұлтан да растады.
«Резиденцияның жанында осы коктейльдер мен жанғыш қоспалар болды. Бірақ мен ол жақта болғанымда, оларды ешкім лақтырған жоқ. Ғимарат алыс деді. Оны лақтыру қиын болатын. Оның үстіне қақпаға жақындағандарға оқ жаудырылды. Мен сонда болғанымда ешкім коктейль лақтыруға батылы жетпеді», – деді материалымыздың кейіпкері.
Ал енді, жақында Қазақстанға қонған ҰҚШҰ бітімгершілік күштері туралы айталық. Айта кетелік, бұл жаңалыққа реакция әр түрлі болды.
«Мен резиденцияның жанында тұрғанымда біреу ҰҚШҰ әскерлері келеді деп айтты. Ал халықтың бір бөлігі әуежайға баруды ұйғарды. Олар өте агрессивті болды. Олар да маған: «Әуежайға барасың ба?» деді. Мен: «Жоқ, бармаймын, үйге барамын» деп жауап бердім. Және бәрі сонда кетті. Бұл жайт шамамен кешкі сағат 10-да болды», – деді Сұлтан.
Сұлтанның пікірі
Біздің де кейіпкеріміз барлық қазақстандықтар сияқты патриот. Тіпті, шерулерге қатысуда тәжірибесі бар екенін де айтты. Ол да басқалар сияқты қазақстандықтардың тұрмыс-тіршілігі жақсарғанын қалайды. Онымен қоса ол өткен қоғамдық қозғалыстарды қаңтар айының басында болған соңғы әрекеттермен салыстырған болатын.
«Мен көп адамның шыққанына таң қалдым. Бейбіт шерушілер көп болды. Бұған дейін Алматыдағы митингілерде болғаныммен, мұндайды бірінші рет кездестіруім. Менің пайымдауымша, мұндай топты ұстауға полиция мен әскерилердің күші жетпеді», – дейді ол.
Оның ойынша, адамдарды күшпен ұстаудың қажеті жоқ еді. Диалог қажет болды.
«Адамдарды тоқтатудың жалғыз жолы – онымен ұтымды диалог құру. Елдің сұранысын тыңдап барып қана шешім қабылдау керек. Әрине, мен Қазақстанда халықтың оянғанына қуаныштымын. Бірақ тек бейбіт адамдардың оянғанына. Жан-жақты қиратып, құртқандар, ұрлағандар, өлтіргендерді айтып тұрған жоқпын. Қылмыстық топтар мен қарақшылардың осыны пайдаланғаны өкінішті», – деп сөзін аяқтады Сұлтан.
Сіз жаңалықтар туралы не ойлайсыз