4 айдан кейін – 2022 жылдың наурызында, дүниежүзінде пандемия жарияланғанына тура екі жыл болады. Содан бері біздің әлем түбегейлі өзгерді. Енді сіз үйден шықпай-ақ жұмыс істей аласыз, тамаққа тапсырыс бересіз, қашықтықтан мемлекеттік сертификаттар немесе құжаттарды ала аласыз, тіпті достарыңызбен немесе әріптестеріңізбен онлайн конференцияларда кездесе аласыз. Негізі, төрт қабырғадан аспай-ақ тіршілік жасау да пандемияның арқасында десек, артық болмайды.
Локдаун, карантин шаралары және шектеулер цифрлық кеңістікке үлкен сұраныс тудырды. Банктер, мемлекеттік мекемелер, университеттер, мектептер, компаниялар мен кәсіпорындар өз жұмысын интернетке енгізді. Оның көптеген жағымды жақтары болғанымен, жағымсыз жақтары да жоқ емес. Мысалы, көптеген адамдар заманауи гаджеттерді қалай пайдалану керектігін білмейді. Соның кесірінен адамдар жұмыстарынан айырылу немесе мемлекеттік қызметтерді қолдана алмау сияқты қиындықтарға тап болды.
Мәселе өзектілігі арта берді, бірақ еске сала кетсек, Қазақстанда екі жыл қатарынан Qolda жедел жәрдем бағдарламасы жүзеге асырылуда. Оның арқасында жұмыссыздық пен цифрландыру мәселелері шешіле бастады. Айта кетейік, жобаны Орталық Азияның Еуразия қоры «Шеврон» компаниясымен бірлесіп әзірледі. Бұл мақалада біз Петропавлда және оған жақын орналасқан елді мекендерде өз жұмысын жүргізетін бір қоғамдық бірлестік туралы айтқымыз келеді. Ол алтын жүректер деп аталады. Optimism.kz тілшісі ұйымның директоры Динара Өмірзақовамен байланысып, өте пайдалы әрі қызықты әңгіме жүргізді.
Ұйымның құрылуы
Golden Hearts – 2020 жылдың қазан айында құрылған жас ұйым. Бұл COVID-19 пандемиясы кезінде туындаған қиын кезең еді.
– Бұл барлығы үшін, – дәрігерлерге, коронавирус жұқтырған адамдарға, олардың жақындары үшін өте қиын кезең болды. Сосын өз еркімізбен WhatsApp әлеуметтік желісінде тұрақты чат құрдық, – деп бастайды әңгімесін Динара Өмірзақова. – Көмекке мұқтаж кез келген адам топқа қосыла алады.
Осылайша еріктілер дәрігерлер мен психологтардың басын біріктіргісі келді. Өйткені Golden Hearts директоры өте маңызды нәрсеге назар аударды – ауру және толық жазылу кезінде адамдарға медициналық, психологиялық және адами көмек қажет болды. Өйткені, постковидтық синдром жеткілікті қиындықтар туғызды.
– Осыдан кейін менде адамдарға көмектесу үшін қоғамдық бірлестік құру және оны ресми деңгейде жасау идеясы келді», – деп жалғастырды Динара. – Локдаун кезінде тәулік бойы қолдау көрсетілді – дәрігерлер кеңес берді, психологтар қолдау көрсетті. Әркім өз жұмысын сапалы деңгейде атқарды. Содан кейін біз 10 ерікті жинап, өз қорымызды құрдық.
Директордың айтуынша, қауымдастықтың басты мақсаты – халықтың әлеуметтік осал топтарына медициналық, психологиялық және құқықтық қолдау көрсету. Сонымен қатар, олар балалар үйінің түлектеріне көмек көрсетеді.
– Бұл, әрине, негізі жергілікті көмек. Бірақ отбасымның, дәлірек айтсақ, жұбайымның арқасында балалар үйін бітірген балаларға қолдау көрсетіп жатырмыз. Олар қиналған сәтте және ешкімге керек емес деп ойлағанда, біз қасында болуға тырысамыз. Өйткені, бұл өмір сүруді енді үйреніп жатқан адамдар. Оның үстіне бұрын біз мұндай адамдарды өзіміз іздейтінбіз, ал қазір бізді өздері тауып алады. Олардың көмекке зәру екенін сеземін, – дейді Динара Өмірзақова.
Қазақстандағы жұмыссыздық және цифрландыру мәселелері
– Сонымен қатар, біз пандемия кезінде қарапайым адам басынан кешіретін ауыр проблемаларды байқадық. Қазір Интернетке қосылудың маңыздылығы артты. Қала тұрғындары бұған оңай әрі жылдам бейімделсе де, ауыл тұрғындары жаңа өзгерістерге сенімсіздікпен қарады, – дейді Динара цифрландыру мәселесі туралы өз пікірімен бөлісті.
Бұрын адамдар онлайн қызметтерді өз еріктерімен пайдаланатын, бірақ қазір карантиндер мен локдаунға байланысты – интернетті меңгеру міндетке айналғанын тағы айтты ол.
– Бұған дайын болмағандар белгілі бір қиындықтарға тап болып, күйзеліске ұшырады. Барлық кінә – білімнің, құрал-жабдықтың, гаджеттердің жоқтығы. Біз мұндай даулы мәселелерді мектептерде де байқадық – компьютерлер, ноутбуктер немесе планшеттер жеткіліксіз болды, – деді Динара.
Көптеген кәсіпорындардың жабылуына байланысты жұмыссыздық мәселесі өткір болды. Адамдар табыс көзінен айырылды.
– Қазіргі уақытта бірнеше табыс көзінің болуы кейде өте маңызды. Бірақ мұны істеу оңай емес. Мұны істеу үшін сіз өзіңіздің дағдыларыңызды кеңейтуіңіз керек. Мысалы, SMM, копирайтинг немесе жасанды интеллектті зерттеңіз. Сондықтан мен үнемі жаңа мамандықтарға ұмтыламын. Қазақстандық нарық әзірге адамдарды заманауи мамандықтармен қамтамасыз ете алмайтынын да түсінемін. Бұл мәселені де шешу қажет. Бірақ сіз шетелде қашықтан жұмыс іздей аласыз. Өйткені, қазір трендте болу керек, – дейді Динара Өмірзақова жұмыссыздық мәселесі туралы.
Динараның айтуынша, Qolda және «Ауылдағы цифрлық сауаттылық» жобасының аясында олар қатысушыларға: «Біз ойымызды өзгертуіміз керек» деді. Табыс бір жұмыспен шектелмейді дегенім – енді қашықтықтан ақша табуға болады дегенді білдіреді.
– Біз жаттықтырушыларымызды таныстырған кезде географиялық тұрғыдан шексіз кең мүмкіндіктер туралы айтқан болатынбыз. Қазіргі уақытта кез келген жерде оқып, жұмыс істеуге болады – мәселен, шағын ауылда болып-ақ үлкен компанияда жұмыс істей аласыз. Әрине, мемлекеттің көмегінсіз мүмкін емес. Адамдарды заманауи мамандықтарға және т.б. үйрететін орталықтар құруға болады», – деді ол.
Сондай-ақ Динара ойландырарлық жүрекжарды ой толғауын айтқан болатын: «Уақыт өзгеріп жатыр, сондықтан жаңа нәрселерді қабылдау қорқынышты, бірақ қорқыныштың артында көбінесе үлкен мүмкіндіктер жасырулы жатыр».
Qolda жобасы аясындағы жұмыс
Golden Hearts бағдарламасы аясында «Ауылдағы цифрлық сауаттылық» жобасы құрылды. Динараның айтуынша, бұл өте қызық кәсіп, оның үстіне, нәтижесін де халық көріп жатыр.
– Бастапқы кезеңде ауыл тұрғындарына цифрландыру мен қаржыны үйрететін жаттықтырушыларды таңдау керек еді. Бұл өте жауапкершілікті іс болды, өйткені бізге белсенді және сенімді адамдарды табу керек еді, – деп еске алды директор. «Олардың біздің мұны не үшін істеп жатқанымызды түсінуі маңызды болды. Өйткені, біз адамдарға қосымшаны меңгеруге көмектесіп қана қоймай, интернетте үлкен мүмкіндіктер бар екенін жеткіземіз.
Бірлестік үшін цифрлық қызметтерді пайдалану арқылы адамдарға ақша мен уақытты үнемдеудің жолын көрсету маңызды болды.
– Біз 13 жаттықтырушыны таптық, оларды оқыттық. Қуанышымызға орай, олар тамаша нәтиже көрсетті, өйткені біз бастапқыда 13 елді мекенді қамтуды жоспарлаған едік – әрбір жаттықтырушыға бір-бірден. Бірақ қазір біз 30 ауылды қамтыдық, – деді ол.
Айта кетелік, жаттықтырушыларды іздеуде өте қызық идея ұсынғантын. Яғни, жаттықтырушы да қатысушылардың шыққан ауылынан немесе елді мекенінен болуы керек еді. Бұл жаттықтырушы мен қатысушы арасында «ыстық» байланысты орнатады, оның алданып қалмайтынына сенім ұялату үшін жасалды.
– Бұл өте жақсы нәтиже берді. Бізге 1000-нан астам адам сенді. Оның үстіне, біз жаттықтырушылар арасында салауатты бәсекелестікті құрдық: жалақысынан бөлек оларға үстемеақы да берілді. Сондай-ақ, жобаның қорытындысы бойынша үздік жаттықтырушы таңдалады, – деп бөлісті директор.
Ауыл тұрғындары арасында ең көп сұранысқа ие Egov ұялы байланыс қызметтері (вакцинация туралы анықтама алу, соттылығы жоқ, құқық бұзушылықтар) болғанын ескеріңіз. Сондай-ақ, Ashyq, Kaspi Bank және Halyk Bank мобильді қосымшаларын әзірлеу, QR кодын сканерлеу, халық санағына онлайн тіркелу, айыппұлдарды, салықтарды, коммуналдық төлемдерді төлеу, Zoom және WhatsApp арқылы, сонымен қатар әлеуметтік желілерде аккаунттарды тіркеу және жою.
– Жұмысымыздың нәтижесіне сүйене отырып, мынаны айтқым келеді: оқуымыздан өткен адамдар кез келген ақпаратты, мүмкіндіктерді алу оңай екенін түсінді, уақытты, ақшаны үнемдеуді үйренді, кейбірі тіпті онлайн режимде ҰБТ-ға дайындалуды үйренді. Сондай-ақ, мобильді қосымшалардан коммуналдық қызметтерді қалай төлеуге болатынын түсіндірдік, халық санағының онлайн өтуіне көмектестік. Онымен қоса біз оларға Интернет қауіпсіздігі сияқты маңызды тарауды үйреттік. Өйткені, қазір алаяқтық көбейіп кетті. Және тағы қайталап айтайын, жаңа нәрсенің бәрі де жаман емес екенін көрсеттік», – деп қосты Динара Өмірзақова.
Жоспарлар
Орталық Азияның Еуразиялық қоры мен «Chevron» компаниясының қолдауымен қолға алынған «Qolda» жобасы әлі аяқталған жоқ екен, демек, жұмыс жалғасуда.
– Qolda бағдарламасы аясында біз ауыл тұрғындарына көмектесуді жалғастырғымыз келеді, өйткені бұл үлкен назар бөлуді қажет ететін мәселе. Жұмыс орындарын ашу, жұмыссыздық мәселесін шешу, интернетті игеруге көмектесу керек. Халықтың бізге деген алғысы өте маңызды. Бұл бізге әрі қарай жұмыс істеуге ынталандырады және дұрыс бағытта келе жатқанымызды көрсетеді.
Бәлкім, жұмысымыздың аумағын кеңейтетін шығармыз, яғни басқа аймақтарда жұмыс істей бастаймыз. Қолдауға мұқтаж жандар көп. Оларға бағыт керек. Негізі біз өсіп, дамып, өзекті мәселелерді шешіп, барлығы да адамның өз қолында екенін көрсеткіміз келеді, – деп түйіндеді сөзін Golden Hearts директоры Динара Өмірзақова.
Сіз жаңалықтар туралы не ойлайсыз