Қазақстанда алиментке өтініш беру нұсқаулығы

Қазақстан Республикасының заңы ата-аналарды кәмелетке толмаған балаларына материалдық қолдау көрсетуді талап етуде, деп хабарлайды Qazaqpress Bizmedia.kz-ке сілтеме жасап.

Дегенмен, кейбір ата-аналар мұндай жауапкершілікті мойындарына алғысы келмейді. Қазақстанда алиментке қалай өтініш беруге болады? Және бір немесе одан да көп балаға жұмыс істемейтін адамнан қанша алимент талап етіледі? Бұрынғы жұбайым алимент төлеуден бас тартса, не істеуім керек? Қазақстан Республикасында алимент өндіруге онлайн түрде жүгінуге болады ма? Сотта алимент өндіру үшін қандай құжаттарды талап етуге болады? Қарызды қалай дұрыс жинау керек? Табыстан қанша алимент ұсталады? Бала 18 жасқа толғаннан кейін қандай жағдайларда төлемдер жалғасады? Барлық сұрақтарға материалымызда жауап беруге тырысамыз.

Бұзылған неке ерлі-зайыптылар үшін де, балалар үшін де өте қиын кезең болу мүмкін. Ондай жағдайда отбасының өмір салты мен қаржылық жағдайы өзгеріп кетеді, ата-ананың алимент төлеу туралы келісімге келуі өте маңызды — бұрынғы жұбайы кәмелетке толмаған балаларын қалай қаржылық жағынан қамтамасыз ете алады? Өкінішке қарай, ажырасқаннан кейін бұрыңғы ерлі-зайыптылардың бәрі де дос болып қала алмайды. Ата-ана кәмелетке толмаған балаларын асырауға міндетті болғандықтан, алимент өндіру мәселесі бой көтереді.

Кейбір әйелдер күйеуімен ажырасқаннан кейін алимент өндіріп алмай, бұрынғы жұбайларынан қаржылай қолдау күтіп жүре береді. Алайда, Қазақстан Республикасының «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Заңының 145-бабында кәмелетке толған балалар мүгедек, көмекке мұқтаж қарт ата-аналарын асырауға міндетті делінген.

Сондықтан, тіпті жылдар өтсе де, мысалы, әкесі кәмелетке толған балаларынан алимент өндіру үшін сотқа жүгіне алатынын да ескергеніңіз жөн.

2022 жылы Қазақстандағы алимент жағдайы

ADVERTISEMENT

Балаға қалай өзара келісім арқылы алимент төленеді:

Ата-аналар балаларға қолдау көрсетуге міндетті. Ал, бұрынғы ерлі-зайыптылар бір немесе бірнеше балаға қанша, қандай мөлшерде және қаншалықты жиі алимент төленетінін өзара келісіп ала алады. Мұндай келісім «қолдау туралы келісім» деп аталады.

Алимент төлеу туралы келісім оған екі тарап қол қойған кезде ғана заң күшіне енеді. Келісім заң күшіне енгеннен кейін, екі жақ тараптың бірі кез келген уақытта оны сотта орындата алады.

Шартта сақталатын төлемдердің мөлшері, тәртібі мен шарттары көрсетіледі. Құжат ресми мәртебеге ие болу үшін нотариус куәландыру керек.

Егер уақыт өте келе төлеуші жұбайдың өмірінде (некелік немесе материалдық жағдайында) өзгерістер орын алса, алимент өндіру туралы келісім бұзылу не өзгертілу мүмкін. Мұны сотқа алимент өндіру туралы арыз беріп, жасауға болады.

Алимент өндіруге қалай жүгіну керек: сотқа қалай арыз беру қажет

Егер өзара келісім оң нәтиже бермесе, сотқа жүгінген абзал. Егер неке сот тәртібімен бұзылса, сіз сот шешімі негізінде алимент төлеу тәртібі мен мөлшерін соттан дереу анықтауды талап ете аласыз. Егер мұндай шешім қабылданбаған болса немесе сіз алимент сұрамаған болсаңыз, сіз кез келген уақытта ата-анаңыздың барлық табысынан алимент өндіріп алу үшін сотқа жүгіне аласыз.

Құжаттар сот шешімін орындаушысына берілу үшін сот бұйрығы жауапкердің жұмыс орнына жіберіледі.

Заңға сәйкес, сот тәртібімен алимент өндіру туралы ұйғарым дереу орындалуға және сот орындаушысының аталған төлемдердің дұрыс және уақтылы төленуін үнемі қадағалану тиіс.

Алимент арыз берген күннен бастап төленбейді, егер төлеуші тарап сотқа шағым жасалғанға дейін өз міндетін орындамай жүрсе, мәселен, ажырасқанына 3 жыл болып, ал шағым тек 3 жылдан кейін түссе, онда төлеуші алдыңғы төлемей жүрген мерзімін де өтеуге тиіс.

Балаға алимент өндіріп алу үшін, жауапкердің тұрғылықты жері бойынша сотқа жүгіну керек.

Ол үшін сізге келесі құжаттар қажет болу мүмкін:

Қазақстандағы алимент: олардың балаларға арналған мөлшері

Қазақстанда алимент жалақыдан және/немесе басқа да табыстан алынады, алименттің нақты белгіленген мөлшері жоқ. Бұл сіз алатын қолдау мөлшері сіздің табысыңыз бен балаңыздың қажеттіліктеріне байланысты болады дегенді білдіреді.

Қазақстандағы алимент мөлшері бала саны, ата-ананың табыс деңгейі және оның қалай төленетіні сияқты бірнеше факторларға байланысты өзгеріп отыру мүмкін. Нақты бір сомаға кепілдік жоқ және оны кез келген кірістен ұстап қалуға болады.

Балаға алимент төлеу туралы мәліметтер

Алимент төлеу туралы келісім алименттің нақты мөлшерін анықтауға көмектеседі және белгіленген соманы тек сот арқылы өзгертуге болады. Келісімшартта алимент қанша төленетіні ғана емес, сонымен қатар қаншалықты жиі төленетіндігі де қарастырылу мүмкін.

Балаға алимент төлеудің бірнеше жолы бар:

Төлеуге жататын алименттің мөлшері сот белгілегеннен кем болмау керек.

Бұл алимент алатын ерлі-зайыптылардың некеде болған өміріне ұқсас өмір сүру үшін жасалады.

Балалар саны бойынша алимент мөлшері

Қазақстан Республикасының заңында алимент мөлшері көмекке мұқтаж балалардың санына байланысты ата-аналардың жиынтық табысының проценті болып табылады деп жазылған.

Бір немесе екі бала үшін ата-ана төлеуі тиіс алимент мөлшері ата-ана табысының белгілі бір бөлігіне байланысты. Мысалы, бір балаға ата-анасынан түсетін табысының 25% төленеді. Екі балаға ата-анасынан түсетін табыстың 33% төленеді. Үш немесе одан да көп бала үшін ата-анасынан алынған табыстың және/немесе басқа табыстың 50% төленеді.

Заң бойынша алимент мөлшері табыстың 50% аспау керек

«Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» Заңының 95-бабына сәйкес алимент төлеушiнiң жалақысынан алиментке ұстап қалу мөлшері жалақының немесе өзге де табыстың 50 процентінен аспау тиiс».

Табысты анықтау мүмкін емес

Сот алимент төлеушінің табыс үлесінен өндіру мүмкін болмаса немесе қиындық тудырса, мысалы, жұмыс тұрақты болмаса, онда алимент ретінде келісім арқылы белгіленген соманы белгілейді.

Белгіленетін сома ең төменгі жалақыға және баланың өмір сүру деңгейі мен ата-анасының материалдық жағдайы сияқты басқа да жағдайларға негізделетін болады.

21 жасқа дейінгі балалар үшін белгіленген сома

«Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» заңға сәйкес 21 жасқа дейiнгi балалар күндiзгi оқу нысанында оқитын болса (оқу орнына қарамастан), оларға алимент сотпен белгiленген мөлшерде тағайындалады.

Алимент әртүрлі болу мүмкін
Ата-ананың табысы немесе отбасылық жағдайы өзгерсе, балаға төленетін алименттің мөлшері өзгертілу мүмкін. Бұл жағдайда алимент мөлшері жоғары да, төмен де болу мүмкін.

Ата-ана төлейтін алимент мөлшерін тараптардың материалдық немесе отбасылық жағдайына және басқа балаларының болуы сияқты өзге факторларға байланысты сот азайтып не көбейту мүмкін.

Қандай табыстан алимент ұстауға болады

«Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» заңға сәйкес алимент үлесі төлеушінің барлық табыс түрлерiнен ұсталады, сондай-ақ:

Жұмыссыздардың төлейтін алимент мөлшері

2014 жылдың қаңтарынан бастап Қазақстанда алименттерді есептеу елдегі орташа айлық жалақыға негізделетін болды. Бұл «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Кодекстің 169-бабында жазылған. Бұл өзгеріс балаларға алимент төлеуді әділетті ету үшін және елдегі қазіргі экономикалық жағдайларды ескере отырып жасалды. Бұған дейін алимент Қазақстан Республикасындағы ең төменгі жалақыға сәйкес төленетін.

Сондықтан қазір өз табысыңызды жасырудың мәні жоқ, өйткені жалақы орташадан төмен болу мүмкін. Жұмыссыз ата-анадан алимент өндіру тәртібі жұмыс істейтін ата-анадан алимент өндіру тәртібімен бірдей.

Құжаттар пакетін жинап, жауапкердің тұрғылықты жері бойынша бұрыңғы жұбайының үстінен сотқа талап арыз беру қажет.

Сот бұйрығы шыққаннан кейін, іс сот орындаушыларына беріледі. Егер алимент төлейтін ата-ана басқа елді мекенде тұрса, сот шешімі сол жерге ауыстырылады.

Кеңес

Тәртіп бойынша төлеуші тарапқа соттың сот актілерін орындау туралы бұйрық жіберілу шарт, бірақ қайткенмен құжаттың жіберілгенін тексерген немесе сот бұйрығын өз бетімен қабылдаған жөн.

Сот орындаушысы жауапкердің жұмыс істейтінін немесе жұмыс істемейтінін, ЖПД-мен айналысатынын, қандай мүлкі бар екенін тексеру керек. Сондай-ақ, жұмыс орнына (егер ол жұмыс істейтін болса) немесе тұрғылықты жеріне хабарлама жіберіледі.

Балаға алимент төленбесе

Егер алимент хабарламаны алғаннан кейін төленбесе, онда 3 айдан кейін сот орындаушысы төлеушінің мүлкінен (жылжымалы немесе жылжымайтын) өндіріп алуды жүзеге асыру мүмкін. Сонымен қатар, борышкер әкімшілік, тіпті қылмыстық жауапкершілікке тартылып, ата-ана құқығынан айырылу мүмкін.

Баланы қолдау бойынша қарызды қалай жинау керек – қадамдық нұсқаулар

Балаңызға алимент ала алмасаңыз, сот орындаушысына хабарласуыңыз керек. Сот орындаушысы алименттің уақытылы және нақты төленуін қамтамасыз етуге жауапты. Егер алимент үш айдан астам төленбесе, борышкердің мүлкіне тыйым салынып, аукционда сатылу мүмкін.

Сот орындаушысы берешек сомасын не борышкердің ағымдағы немесе өзге де кірісіне, не қарыз сомасын анықтау кезіндегі Қазақстан Республикасындағы орташа айлық жалақысына, қайсысы жоғары болса, соған байланысты белгілеу міндетті. Егер борышкер табысы туралы анықтама бермесе немесе тиісті түрде еш жерде жұмыс істемегенін мәлімдесе, Қазақстан Республикасындағы орташа айлық жалақысы бойынша есептеу жүргізіледі.

Сот орындаушысы жұмыс берушіге жалақыдан ұстау туралы сот шешімін жібереді: ағымдағы алимент пен қарыз.

Жалақыдан ұсталынатын алименттің ең көп мөлшері төлеуші табысының жартысынан аспау керек. Мысалы, егер біреу бір балаға қолдау көрсетсе, ата-анасының жалақысының 25% алимент төлеуге ұсталады, ал қалған 25% өтелмеген қарызды өтеуге жұмсалады.

Кеңес

Келісім немесе сот бұйрығына сәйкес алимент берілу тоқтатылса, қарызды өндіріп алу үшін дереу әрекет етуіңіз керек. Өйткені, алименттің сотқа дейінгі өтелмеген үш жылын ғана өндіріп алуға болады.

Қадамдық нұсқаулық

Кейде сот орындаушыларының әрекеті қажетті нәтиже бермейтін жағдайлар болады. Бұл жағдайда сізге:

• Қарызды белгілеу үшін өтініш беру керек. Ол үшін сот орындаушысына немесе ҚАЖ департаментіне хабарласу қажет.
• Қаулы шығарылғаннан кейін «Сот актілерін орындамау» 534-бабына сәйкес әкімшілік іс жүргізу тәртібімен шешімді орындау туралы арыз беру қажет.
• Одан кейін сот шешімін орындау бойынша шаралар қабылдау және борышкер ата-ананың Қазақстан Республикасының шекарасынан шығуын уақытша шектеу туралы шешім шығару үшін жазбаша өтініш беру керек.
• Борышкердің 250 АЕК-тен астам берешегі болса, сот оның лицензияларының, құқықтары мен рұқсаттарының берілуін және қолданылуын тоқтата тұру мүмкін. Борышкерге тіпті көлік жүргізуге де тыйым салыну мүмкін.
• Егер қарыз үлкен болса, мысалы, 500 000 теңгеден асса және борышкердің қандай да бір мүлкі болса, бұл мүлік қарызды мәжбүрлеп өтеу үшін тәркілену мүмкін.

Кеңес

Сотқа немесе уәкілетті органдарға барлық арыздар мен өтініштер 2 данада жазылу тиіс. Өтініштер сот актілерін орындау департаментінің кеңсесі арқылы жолданады.

Баланы алимент бойынша қарызды қалай жинауға болады – қадамдық нұсқаулық

Қазақстанда алимент өндіруге онлайн өтініш беруге болады. Мұны ҚР Жоғарғы Сотының «Сот кабинеті» сервисінде жасауға мүмкіндік бар. Ол үшін келесі қадамдарды орындаңыз:

• Сот қызметіне кіріңіз.
• Электрондық өтініш формасын толтырыңыз.
• «Төлемеу» жолын толтырыңыз (талапкер мемлекеттік бажды төлеуден босатылған).
• Қажетті құжаттарды тіркеңіз – әке болғаны жайлы куәлік, некені бұзу туралы куәлік және т.б.
• ЭСҚ қол қойып, жіберіңіз.

Одан кейін сол қызметте сіз өтінішті қарау кезеңдерін бақылай аласыз. Сот талқылауы аяқталғаннан кейін сот бұйрығы шығарылады, онда төлемдердің мөлшері мен мерзімі көрсетіледі.

Қалай балаға алимент төлеуге болады

Егер сізден балаға алимент төлеу талап етілсе, сіздің жалақыңыздың бір бөлігін бухгалтерия ұстап қалып отырады. Бұл ақша сот шешімін орындау үшін тікелей бұрыңғы жұбайыңызға немесе қолдау агенттігіне жіберіледі. Төлемді жалақы немесе өзге табыс көзінен қаржы түскеннен соң 3 күннен кешіктірмей аудару керек.

Егер талапкер сот орындаушысына сот бұйрығын немесе шешімін жібермей, екінші ата-анадан өз еркімен, қолдан қолға алимент алатын болса, онда әрбір мұндай ақша аудару қолхатпен расталып отыру тиіс.

Осы Кодекстiң 158-бабына сәйкес алименттi сот шешiмiмен немесе алимент төлеу туралы келiсiммен ұстаған ұйымның лауазымды адамы алимент өндiрiп алу туралы қаулыны орындаған жерi бойынша сот орындаушысына және тұлғаға хабарлауға мiндеттi. алимент төлеуге міндетті адамның жұмыстан босатылғаны туралы және жаңа жұмыс орны жайлы білсе, үш күн ішінде алимент алуға құқылы.

Алимент төлеуге міндетті адам сот орындаушысы белгілеген мерзімде оны хабардар етуге және алимент алушы адамға жұмысының немесе тұрғылықты жерінің өзгергені туралы растауды ұсынуға міндетті. Кәмелетке толмаған балалары үшін алимент төлеу кезінде тұлға сот орындаушысына қосымша кірістер туралы, сондай-ақ басқа да ресурстар туралы хабарлауға міндетті.

18 жастан асқан балаларға алимент

Заңда кейбір жағдайларда кәмелетке толған балаларға алимент төлеуді жалғастыру керектігі айтылған. Бұл, әдетте, бала әлі университетте болғанда немесе өзін қаржылық жағынан қамтамасыз ете алмайтын жағдайға байланысты.

21 жасқа дейін төленетін алимент мөлшерін анықтау кезінде баланың күндізгі бөлімдегі студент мәртебесі ескерілу мүмкін.

Сот көмекке мұқтаж мүгедек баланы асырауға арналған алимент мөлшерін АЕК, материалдық, отбасылық жағдайын және басқа да назар аударарлық факторларды ескере отырып белгілейді. Бұл ретте, егер келісім болмаса, сот балаға төленетін алимент мөлшерін төлеушінің негізгі табысынан және/немесе өзге де факторлардан, оның ішінде ақшалай сыйақыларға не өзге де табыс көзіне қарай белгілейді.

Сот ауыр науқастанған, жарақат алған және т.б. жағдайларда ата-ананы алименттен бөлек қосымша шығындарды өтеуге міндеттей алады. Сома негізгі табыстан және/немесе қосымша табыстан ұсталынады.

Бұл мақаланың қайнар көзі «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі болып табылады.