Интеграция бастамаларын қамту резонанс тудырмаса, оны өмірдің өзі әртараптандыруы керек.
Қазіргі журналистика үлкен өзгерістерді бастан кешіруде: цифрлық дәуір ақпаратты ұсынудың жаңа жеңілдетілген түрлерін және баспаның саясатында өзгерістер енгізді. Көрермен мен оқырман назарын аудару үшін, түрлі контенттер жасалып, үлкен талас-тартыс жүріп жатыр. Бұл туралы сарапшылар «Еуразия әлемі» қоғамдық қоры ұйымдастырған «Интеграция жағдайындағы конструктивті журналистика» сараптамалық клубының отырысында айтты.
Медиатизацияның терең енгені сонша, БАҚ құндылықтар мен тұлғаны қалыптастыратын институтқа айналды. Сондықтан ақпарат шығаратындар, байланыс арналарын орнатқандар интеграцияға да жауапты. Дегенмен, интеграциялық күн тәртібі әрқашан оқиғалардың драйвері бола бермейді, бұл тақырып жаңалықтар сюжетінде сирек көтеріледі.
«Мәселен, Еуразиялық даму банкінің 2022-2026 жылдарға арналған жаңа Стратегиясы трансшекаралық инвестициялық жобаларды жүзеге асырарда тартымды көрінетін «айқын интеграциялық әсер» тіркесі жиі айтылады», – деді саясаттанушы Эдуард. Полетаев сенімді. – Оны интеграциялық журналистикада қалай қолдануға болады? Бұқаралық ақпарат құралдарындағы қандай тақырыптар осындай айқын пайдалы интеграциялық әсерге ие болуы мүмкін? Бұл терең ойлануды қажет ететін сұрақтар. Өйткені, БАҚ сол немесе басқа интеграциялық бірлестіктердің имиджін қалыптастыру жүйесінің негізгі элементтері екені анық. Сонымен қатар, оның медиа портретін қалыптастыра отырып, БАҚ мемлекет азаматтарының интеграциясына кең қолдау көрсете алады».
«Euronews телеарнасы Еуропалық Одақ үшін, тиімді интеграциялық БАҚ деген сипат беріледі», – деп еске салды Әлеуметтік және саяси зерттеулер стратегиясы орталығының президенті Гүлмира Илеуова ҚҚ. – Бірақ мұндай құрылым бізге үлгі бола алмайды. Еуропада ортақ бюрократия, саяси күн тәртібі, бір парламент бар. Жарияланымды қажет ететін көптеген келісілген мүдделер, мақсаттар мен міндеттер бар. Және ЕАЭО-да бұл мәселе бойынша қиындықтар бар».
Маркетологтар интеграциялық жобаларды ілгерілетумен айналысуы мүмкін. «Егер сіз интеграцияны көпшілікке сатылатын өнім ретінде қарастырсаңыз, онда маркетолог өзіне үш сұрақ қоюы керек: мен не ұсынамын? Мен неге ұсынамын? Мен қалай насихаттаймын? – деді «Шығыс-Батыс стратегиясы» талдау орталығының жетекшісі Дмитрий Орлов. – Тәсілдердің сәйкессіздігінен біреулер интеграцияны экономикалық жоба ретінде қарастырса, енді біреулер оны саясасиландыруға тырысады, біздің халықтарға не ұсынылып жатқанын түсіну қиын. Мұның бәрі жалпы қажетті ақпараттық өрісті қалыптастыру туралы бірыңғай білімнің жоқтығын көрсетеді».
Сонымен қатар, көптеген БАҚ нарықтық экономикада жұмыс істейді, соның арқасында жаман жаңалықтар жақсы сатылады. Соның салдарынан азаматтардың басына көптеген ақпараттық қоқыс – фейк, чернуха, келеңсіз шоулар төгіледі. Бұл адамдарды интеграцияға мән бермейтін тұтынушыларға айналдырады.
«Егер интеграциялық бастамаларды қазіргі форматта көрсету халық арасында үлкен қызығушылық тудырмаса, оны өмірдің өзі әртараптандыру керек», – деп ұсынды журналист, режиссер және музыкант Олег Белов. – ЕАЭО құрылмай тұрып-ақ, 2011 жылы қазақ телевизиясында 100 пайыз отандық өнім – «Арнайы тапсырма» армиялық реалити-шоуы пайда болды, онда бейбіт тұрғындар үш күнге әскерге жіберілді. Бұл сол жылы Мәскеуде өткен XIII Еуразиялық медиа форумда үздік әскери хабар деп танылған ТМД аумағындағы осындай бірінші жоба».
Оның пікірінше, «Витебсктегі Славян базары» халықаралық өнер фестивалінің интеграциялық әлеуеті зор. 1992 жылы Беларусь, Ресей және Украинаның ортақ мәдени іс-шарасы ретіңде құрылған болатын, бірақ көп ұзамай географиясын айтарлықтай кеңейткен еді және Қазақстан өкілдері онда бірнеше рет жеңіске жетті. Әнші Димаш Құдайберген 2015 жылы Витебскіде өткен Славян базарының Гран-приін жеңіп алғаннан кейін Еуразия кеңістігінде айтарлықтай танымалдылыққа ие болды деген болжам бар.
«Алайда ән байқауының атауындағы «Славянский» сөзі Еуразия кеңістігінің бір бөлігін ғана көрсетеді», – деді сарапшы. – «Еуразия дауысы» сияқты біріктіретін атауы бар жаңа халықаралық вокалдық байқауды құрып, оны әр елде кезекпен өткізуге болар еді. Еуразиядағы сындарлы журналистикаға да осындай фестивальдар мен жүлделі байқаулар керек. Мысалы, бірнеше жылдан бері ЕАДБ БАҚ үшін «Еуразиялық интеграция және даму – XXI ғасыр» шығармашылық байқауын өткізіп келеді. Бірақ жалпы алғанда мұндай шаралар жеткіліксіз».
Интернет кеңістігінде саяхат тақырыбына арналған орыс тілді «Турист» онлайн радиосы жұмыс істейді. Ал еуразиялық туризмді біріктірсе, үлкен талабы бар. Туризмнің арқасында әртүрлі мәдениеттердің миллиондаған адамдары бір-бірімен араласады, нәтижесінде өзара сыйластық пен түсіністік нығаяды.
«Моя планета» ресейлік туристік арнасы өз бағытында өте табысты арна. Оның посткеңестік кеңістікте 35 миллионнан астам жазылушысы бар және білім беру арналары арасында орташа тәуліктік хабар тарату бойынша Discovery Channel мен Animal Planet-тен алда. Жалпы туристік ақпарат құралдары өзара ынтымақтастықты нығайта алады», – деді Олег Белов.
Саяси бақылаушы Владислав Юрицын интеграция тақырыбына ақпарат көп екеніне сенімді. «Мысалы, біраз уақыт бұрын Ресейде Қазақстан азаматтарын 30 күн ішінде тіркеуден босату туралы шешім қабылдадық – бұл туралы айту керек. ЕАЭО елдерінде төлқұжатсыз, арнайы рұқсатсыз немесе патентсіз жұмыс табу мүмкін болды – бұл да жақсы тақырып және т.б. Яғни, сол сұрақтарды көтеру керек, жауаптары көп адамдарды қызықтырады», – деді ол.
Экономикалық бақылаушы Сергей Домнин де өз бақылаулары мен ұсыныстарымен бөлісті. «РБК тәжірибесі және The Bell форматы оқырмандардың назарын аударуға мүмкіндік береді, өйткені оларда жақсы нәтижеге қалай жетуге болатыны туралы шағын ақпараттық схемалар берілген», – деді ол. «Ол тек қаралымның өсуіне ғана емес, тұтынушыларды және өзге де кең аудиторияны қызықтырады».
Сіз Еуразиялық тақырыпта ұқсас нәрсені жасай аласыз. Мысалы, мекен етуге ықтиярхат алу, аттестациядан өту, зейнетақы қорларын аудару және т.б. бойынша нұсқаулықтар дайындағаныңыз абзал.
«Әзірге ЕАЭО-ға қатысты негізгі тақырыптар елдер арасындағы сауда, меморандумдар, техникалық регламенттер және т.б. – бір сөзбен айтқанда, қарапайым халықты мүлде қызықтырмайтын тақырыптар ғана бар», – деді сарапшы. – Бірақ оған қандай құжаттарды дайындау керек, ертең Ресейге көшетін болса, не істеу керек, сол жерден жұмыс тапқысы келсе, қандай процедуралардан өту керек деген сынды тақырыптар қызық болушы еді. Өкінішке қарай, біздің БАҚ басқа көзқарастарды басшылыққа алады. Олар көбінесе аналитикамен «ойнайды». Нені дамытқанымыз абзал? Кейстермен жұмыс істеу қажет. Еуразиялық экономикалық комиссия (ЕЭК) жаңа медиа мен әлеуметтік желілерде, тіпті TikTok-та да көбірек контент жасап, таратса жақсы болар еді. Бізге сәтті де болған, күрделі де болған оқиғалар туралы ақпараттық ашықтық қажет».
Сіз жаңалықтар туралы не ойлайсыз