Қазақстанда дәстүрлі қолөнерге деген қызығушылық тұрақты түрде артып келеді: ұлттық тоқыма өнері, ағаш ою, тері және зергерлік бұйымдар жасау мәдени өзіндік болмысты көрсетіп қана қоймай, мыңдаған қазақстандықтар үшін табыс көзіне айналуда.
Алайда, қаржылық ресурстарға қол жеткізу қолөнершілер үшін басты мәселелердің бірі болып қала береді. Робокэш.кз МҚҰ (zaimer.kz) мамандарының айтуынша, бұл жағдайда микроқаржыландыру қолөнерді қолдаудың маңызды құралына айналатынын атап көрсетеді. Әсіресе, классикалық банктік кредиттеуге қолжетімділік шектеулі өңірлерде.
Микроқаржыландыру қолдау құралы ретінде
Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің деректеріне сәйкес, 2023 жылы МҚҰ берген шағын қарыздар көлемі 800 млрд теңгеден асты. Бұл қаражаттың едәуір бөлігі ауылдық жерлерге және шағын қалаларға тиесілі – дәстүрлі кәсіпшілік кеңінен дамыған аймақтар. Робокэш.кз (zaimer.kz) МҚҰ талдаушылары соңғы екі жылда жеке өндірісте жұмыс істейтін 10 000-нан астам кәсіпкердің қаржыландырылғанын анықтады. Олардың қатарында киіз басу, тігін, әшекейлер, жиһаз және кәдесый бұйымдарын жасау шеберлері бар. Бұл кәсіпкерлерге кепілсіз, икемді шарттармен арнайы мақсатты өнімдер ұсынылады. Бұл кәсіпкерлерге кепілсіз, икемді шарттармен арнайы мақсатты өнімдер ұсынылады. Сонымен қатар, МҚҰ шеберлерге қаржылық сауаттылық бойынша оқыту ұйымдастырып, алынған қаражатты дұрыс пайдалануға көмектеседі.
«Біз жеке шағын бизнесті, әсіресе қолөнер саласын қолдауда үлкен әлеует бар деп санаймыз. Қаржыландыру шеберлерге жай ғана күн көру емес, сонымен қатар өз ісін толыққанды дамытуға: сапалы материалдар сатып алуға, көрмелерге қатысуға, жаңа өткізу нарықтарын ашуға көмектеседі. Біздің ойымызша, қолөнерді толыққанды әрі тұрақты бизнес ретінде қабылдау өте маңызды», — дейді Робокэш.кз МҚҰ (zaimer.kz) бас директоры Алмаз Торутаев.
Өңірлік ерекшеліктер
«Атамекен» ҰКП есебіне сәйкес, «Еңбек» және «Бизнестің жол картасы-2025» мемлекеттік бағдарламалары шеңберінде 2023 жылы қолөнершілер мен қолданбалы өнер саласында өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға 7500-ден астам шағын қарыз берілді.
Бұл ретте белсенділіктің өңірлік бөлінісі қолөнершілер арасында шағын қарыздардың ең көп саны Алматы, Түркістан, Жамбыл және Шығыс Қазақстан облыстарында берілгенін көрсетеді. Дәл осы өңірлерде киіз басу, кілем тоқу, тігін және былғары қолөнері сынды дәстүрлі кәсіпшіліктердің белсенді дамуы байқалады. Алматы, Шымкент және Талдықорған қалаларында микроқаржыландыруға қол жеткізіп, мақсатты қарыз алу арқылы өндірісін кеңейтетін шеберханалар санының артқаны байқалады.
Қолөнер және өзін-өзі жұмыспен қамту: жаңа болмыс
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің мәліметінше, 2024 жылдың басында Қазақстанда 1,6 млн-нан астам өзін-өзі жұмыспен қамтығандар тіркелген, олардың шамамен 12%-ы қолөнер саласында, яғни тігіншілік пен қыш бұйымдардан бастап, зергерлік және ағаш ұсталық қолөнеріне дейін жұмыс істейді.
Өзін-өзі жұмыспен қамту форматы заңды түрде жұмыс істеуге, жеңілдетілген салық төлеуге және мемлекеттік бастамаларға қатысуға мүмкіндік береді. Алайда мұндай шеберлердің көбісі ірі қалалардан тыс жерде орналасқандықтан, банктерге қол жеткізе алмайды.
Сондықтан мұндай кәсіпкерлер үшін шағын қарыздар – қолжетімді әрі жедел қаржылық көмек көзі.
Алайда, қарыз қаражатын пайдаланудың саналы тәсілін есте сақтау маңызды. Робокэш.кз МҚҰ (zaimer.kz) талдаушылары осындай қызмет түрлерімен айналысатын кәсіпкерлерге тән бірқатар әдеттегі қаржылық қателіктерді атап өтеді:
- Қаржылық жоспарлаудың болмауы. Көптеген қолөнершілер шығындарды, өтелімді және қайтару кестесін нақты есептемей микрокредит алады. Бұл кассалық алшақтықтарға және борышты өтеуге қызмет көрсету мәселелеріне әкеледі.
- Қарыз мақсатын дұрыс таңдамау. Қаражат нарық сұраныссыз тиімді емес ілгерілету арналарына немесе материалдарды сатып алуға жұмсалуы мүмкін.
- Есепті жүргізбеу. Қарапайым қаржы есептілігінсіз қызметтің нақты табыстылығын бағалау және стратегияны дер кезінде түзету мүмкін емес.
- Қарыз шарттарына мән бермеу. Кейбір қолөнершілер комиссияларды, айыппұл пайыздарын және өтеу мерзімдерін жете бағаламайды, бұл кредиттік жалпы құнын арттырады.
- Кеңес алудан бас тарту. Ақпараттың жетіспеушілігінен шеберлер тегін қолдау үшін кәсіпкерлер палатасына немесе МҚҰ өкілдеріне сирек жүгінеді.
Дәл осы себепті шеберлер мен қолөнершілер үшін қаржылық ғана емес, ақпараттық қолдау да қажет, оны МҚҰ-дан да алуға болады, деп атап өтті Робокэш сарапшылары.
Қоғамдық және мемлекеттік қолдау
Мемлекеттік деңгейде де қолөнер саласын одан әрі дамытуға бағытталған шаралар қарастырылуда. Бастамалардың қатарында мамандандырылған қолөнер орталықтарын құру, шеберлердің ұлттық тізілімін қалыптастыру, цифрлық платформаларды дамыту бар. Осының бәрі болашақта шеберлерге жаңа өткізу нарықтарына шығуға және мемлекеттік сатып алуларға қатысуға мүмкіндік береді.
ҮЕҰ да маңызды рөл атқарады. Шеберлер бірлестіктері, мысалы, Алматы, Шымкент және Талдықорған қалаларында әртүрлі оқыту семинарлары мен көрмелер тұрақты түрде өткізіліп, дағдыларды дамытуға, соның ішінде қаржылық сауаттылықты арттыруға ықпал етеді.
Осылайша, қолөнершілер – дәстүрді сақтаушылар ғана емес, сонымен қатар өңірлік экономиканың белсенді қатысушылары. Секторды одан әрі дамыту үшін қаржы өнімдерін кеңейту, білім беру құрамдасын күшейту және қолөнершілік бойынша деректерді жүйелі жинауды жолға қою маңызды. Сонда шағын қарыздар шынайы өсудің және мыңдаған шеберлер үшін өзінің қабілетін іске асырудың шапшаңдатқышына айналады.
Фото: Gov.kz
Сіз жаңалықтар туралы не ойлайсыз